Het onderwerp fijn stof is veel in het nieuws. Ook kachels zijn een bron van fijn stof. Wat is fijn stof? Wat kunt u doen om de fijnstofemissie van een houtkachel en pelletkachel te beperken?
Wat is fijn stof en waar komt het vandaan
Fijn stof is een vorm van luchtvervuiling. Tot fijn stof worden alle in de lucht zwevende deeltje kleiner dan 10 micrometer (een micrometer is een duizendste millimeter) gerekend. Deze worden aangeduid met de term PM10. De chemische samenstelling, de bron en grootte lopen verschillen sterk. Het inademen van deze stof is schadelijk voor de gezondheid. De bronnen van fijn stof zijn zeer divers. Het kan komen van verkeer, industrie, elektriciteitscentrales en bijvoorbeeld de uitstoot van woningen. Bij woningen komt de fijn stof voort uit verwarming maar ook een barbecue zorgt er voor. Een andere bron is bijvoorbeeld sigarettenrook en fijn stof uit natuurlijke bronnen zoals zeezout. De mens veroorzaakt ongeveer 45% van de fijn stof in Nederland, de overige 55% komt uit natuurlijke bronnen.[1] Zoals zeezout en opwaaiend stof.
De normen voor fijn stof worden in veel plaatsen in Nederland overschreden. Met name langs drukke wegen. De hoogste concentraties bevinden zich in de Randstad, de laagste op het platteland in het midden en noorden van Nederland. Een zeer hoge concentratie wordt ieder jaar op de eerste dag van het jaar gemeten, door het afsteken van vuurwerk. [2]
Houtkachels en fijn stof
Bij de verbranding van hout komen rest producten vrij. Deze uitstoot via de schoorsteen kan hinder en overlast veroorzaken. Een belangrijke onderdeel van de uitstoot is de fijn stof. Particuliere houtkachels hebben een groot aandeel in de totale uitstoot van fijn stof (PM10) veroorzaakt door het stoken via biomassa. In 2004 was de totale emissie van fijn stof door houtkachels 10 keer hoger dan de uitstoot door het industriële biomassa stoken. De verwachting is dat de uitstoot van particulieren in 2020 nog steeds 2,5 keer zoveel is.[3]
Dit grote verschil komt door het gebruik van filters in de industrie. Deze filters houden vooral de grotere deeltjes tegen. Daarom is het goed om op te merken dat industriële installaties in verhouding veel meer kleinere deeltjes uitstoten. Uitgedrukt in aantallen deeltjes is de uitstoot in de industrie naar verwachting veel groter dan de uitstoot door particuliere houtkachels. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat blootstelling aan kleinere deeltjes (PM2.5) schadelijker is dan blootstelling aan grotere deeltjes, PM10. De kleinere deeltjes van PM2.5 dringen dieper in de longen door.
Fijn stof van een kachel thuis
Hoeveel fijn stof veroorzaakt een houtkachel thuis nu? Wat direct opvalt is dat de verschillen groot zijn per type houtkachel. Voor een open haard bedraagt de uitstoot aan PM10 158 gram/Giga Joule (g/GJ). Een gemiddelde vrijstaande houtkachel heeft een uitstoot van 113 gram/giga joule. De waarden worden lager bij bijvoorbeeld een goede geïnstalleerde houtketel, deze levert nog slechts 22 g/GJ aan PM10 fijn stof op.[4] Voor de modernste pelletkachels kan de waarde nog verder dalen. De MCZ Cute heeft een uitstoot van minder dan 8 g/GJ.
Hieruit blijkt dat voor dezelfde warmte tussen een open haard en een moderne pelletkachel het verschil groter kan zijn dan factor 20. Deze waarden zijn gebaseerd op het verbranden van schoon stukhout of houtpellets. Wanneer er ook stro en turf verbrandt zou worden ligt de uitstoot nog 3 tot 5 keer zo hoog. Voor het verstoken van niet schoon brandhout kan de uitstoot ook meer dan verdubbelen. In 1990 was 1/6 van het verstookte hout in houtkachels en open haarden afvalhout. Van het verbruikte hout was slechts 30% gekocht hout, de rest was gekregen of zelf verzameld.[5]
Hoe kan fijn stof van houtkachels beperkt worden
Stook goed: gebruik alleen schoon hout
Een belangrijke en eenvoudige stap is het gebruik van goed houthaard of houtpellets van goede kwaliteit. Hiermee kan de uitstoot van fijn stof al fors beperkt worden. Daarnaast is het belangrijk om de kachel goed te stoken. Dit is ook voor iedere houtkachel essentieel en eenvoudig zelf te doen.
Kies het juiste type kachel
Daarnaast is het verstandig om goed na te denken over het type en de leeftijd van de kachel die u gebruikt of wilt gaan gebruiken. Een open haard is zonder meer af te raden, ook gezien het rendement. Verder blijkt uit onderzoek [6] dat het vervangen van een oude houtkachel (ouder dan 15 jaar) door een moderne houtkachel een forse bijdrage kan leveren aan het beperken van fijn stof uitstoot. Daarnaast is een pelletkachel 10 keer schoner dan een gemiddelde houtkachel. Het type kachel dat de laagste uitstoot per warmte-eenheid aan fijnstof heeft is de pelletketel met automatische verbranding. Mocht u toch op los hout willen stoken, dan is een houtvergasser een goede optie. Vergelijk de uitstoot in de tabel hieronder.
Het rookkanaal, een essentieel onderdeel
Voor optimale verbranding is een juist rookkanaal onmisbaar. Zonder een goed rookkanaal brandt zelfs de beste houtkachel slecht en heeft deze een hoge uitstoot aan schadelijke stoffen. Moderne houtkachels met een hoog rendement en lage uitstoot stellen hoge eisen aan het rookkanaal. Dit komt mede door de lagere rookgastemperatuur, er gaat minder warmte door de schoorsteen verloren waardoor de rookgassen een lagere temperatuur hebben.
Lees meer over rookkanalen voor houtkachels.
Stoffilter
Een belangrijke ontwikkeling is de stoffilter. Uit resultaten blijkt dat zowel de uitstoot van (fijn) stof als andere schadelijke stoffen met 50% tot 90% wordt verlaagd. Op het moment zijn deze filters nog kostbaar. Desondanks is de terugverdientijd bij een experiment in Oslo slechts 6 maanden. [7].
De industrie staat stil bij deze problematiek en ontwikkelt nieuwe producten. Neem bijvoorbeeld de Barbas Energa, deze haard heeft een ingebouwd fijn stof filter. Door de filter van keramisch materiaal vermindert de uitstoot van fijn stof, verbetert de verbranding en wordt het rendement verhoogd.
Rookfiltersysteem in het rookkanaal
Een andere oplossing is het plaatsen van een rookfiltersysteem in het rookkanaal. Deze kan in ieder rookkanaal voor houtkachels geplaatst worden. De stofdeeltjes worden geïoniseerd en daardoor afgevangen. Dit systeem haalt tot 92% van de deeltjes uit de rookgas.
Neem contact op om te informeren naar de mogelijkheden en de kosten om dit systeem bij u thuis te plaatsen.
Vergelijking verschillende houtkachels qua fijn stof
| Type kachel | Open haard | Gemiddelde houtkachel | Red Compact 18 – Pelletketel | Walltherm Königsspitze- Houtketel | MCZ Cute – Pelletkachel |
| Rendement | -10 tot 20% | 60% | 94% | 93% | 91% |
| Fijn stof PM10 (gram/giga joule) | 158 g/GJ | 113 g/GJ | 19 g/GJ | 17 g/GJ | <8 g/GJ |
Bronnen
- Fijn stof nader bekeken door Buijsman, E. – 2005
- Een boekje open over fijn stof door Buijsman, E. – 2007
- Effect biobrandstoffen op fijn stof in de buitenlucht door de Wilde, H.P.J. e.a. – 2006
- Hintergruntpapier: Die Nebenwirkungen der Behaglichkeit: Feinstaub aus Kamin un Holzofen – Umwelt Bundes Ambt – 2006
- Houtkachels in Nederland: Bijdrage aan energievoorziening en milieubelasting door Okken P.A. e.a. – 1992
- Gezondheidseffecten van houtrook door Hagens, W.I. e.a. – 2011
- Statusoverzicht Houtkachels in Nederland door Koppejan, J. – 2010
